тап баш өҫтөндә

в этом самом месте — тап бына ошо урында

в эту самую минуту — тап бына ошо минутта

с самого утра — иртәнән үк

над самой головой — тап баш өҫтөндә

самый факт рождения ребёнка отраден — баланың донъяға килеү факты үҙе үк ҡыуаныслы

самый быстрый — иң шәп

самый умный — иң аҡыллы

самый большой — иң ҙур

в самом деле — ысынлап та

в самый раз: — 1) бик ваҡытлы, иң кәрәкле саҡта

один раз — бер ҡабат

три раза — өс мәртәбә

много раз — күп тапҡыр

пять раз сказать — биш ҡат әйтеү

несколько раз — бер нисә рәт

два раза поклониться — ике ҡайтара баш эйеү

всякий раз — һәр ваҡыт

в этот раз — был юлы

раз, два, три — бер, ике, өс

раз-два и готово — бик тиҙ

раз-два и обчёлся — бармаҡ менән һанарлыҡ

раз за разом — бер-бер артлы

раз (и) навсегда — мәңгегә, ҡабатланмаҫлыҡ итеп

раз от разу — ҡабатланған һайын, әлдән-әле

раз плюнуть кому — бер ни тормай

в самый раз; как раз — тап-таман

вот те (тебе) раз — бына һиңә кәрәк булһа

другой (иной) раз — башҡа (ҡайһы) ваҡытта

не раз — бер нисә тапҡыр

раз поздно вечером — бер көнө кискеһен

как-то раз — бер ваҡыт шулай

раз он не пришёл, я тоже не поеду — ул килмәгәс, мин дә бармайым

иная форма — икенсе форма

у него иное мнение — уның фекере башҡа

иной человек — ҡайһы кеше

иному это может не понравиться — бының ҡайһы берәүгә оҡшамауы мөмкин

иное дело — үҙенә башҡа эш, башҡа

иной раз — ҡайһы берҙә

не кто иной, как; не что иное, как — тап (үҙе), нәҡ (үҙе)

тот или иной — теге йәки был

дача показаний юр. — мәғлүмәттәр биреү, һөйләп биреү

овса осталось на две дачи — ике бирем (бирерлек) һоло ҡалды

жить на даче — дачала йәшәү

башкирские дачи — башҡорт аҫаба дайсалары

класть ребёнка в постель — баланы йоҡларға һалыу

класть книги на место — китаптарҙы урынына ҡуйыу

класть платок в карман — ҡулъяулыҡты кеҫәгә һалыу

класть деньги в сбербанк — аҡсаны һаҡлыҡ банкыһына һалыу

класть в больницу — хәстәханаға һалыу

класть печать — мөһөр баҫыу

класть клеймо — тамға һалыу

класть кашу в тарелку — тәрилкәгә бутҡа һалыу

класть сахар в чай — сәйгә шәкәр һалыу

класть масло в кашу — бутҡаға май һалыу

класть краску на холст — киндергә буяу яғыу

класть косметику — косметика һалыу

класть фундамент — нигеҙ һалыу

класть печь — мейес сығарыу

класть все силы в работу — бар көстө эшкә һалыу

класть голову (жизнь, живот) за кого и без доп. — баш һалыу, һәләк булыу

класть оружие — ҡорал һалыу (үҙ-үҙеңде еңелгән тип таныу)

класть (земные) поклоны — баш эйеү

класть пятно на кого-что — тап төшөрөү, хурлау

класть яйца — йомортҡа һалыу

класть зубы на полку — ауыҙҙы сөйгә элеү (ас ултырыу)

класть в карман — үҙләштереү, үҙ кеҫәһенә һалыу (тығыу)

класть в основу — нигеҙ итеп алыу

класть в рот кому — ауыҙына сәйнәп һалыу

класть под сукно — баҫырып һалып ҡуйыу

пальцы в рот не клади — ауыҙ асып торма, уяу бул

петь песню — йыр йырлау

петь в опере — операла йырлау

петь партию Ленского — Ленский партияһын башҡарыу

это тот самый человек — был тап шул кеше

на том берегу — арғы ярҙа

вот та книга — бына ул китап

ни тот, ни другой — ул да түгел, башҡа ла түгел

тот или иной — тегеһе йәки башҡа берәйһе

то было вчера, а это сегодня — уныһы кисә булғайны, ә был бөгөн

не то, что (чтобы) — бик үк түгел, әллә ни түгел

ни с того ни с сего — һис юҡтан, сәбәпһеҙ-ниһеҙ

тот или иной; тот или другой — кемдер берәйһе

кураист бисировал три раза — ҡурайсы өс тапҡыр бисҡа сыҡты

необходимы факты, а не догадки — фараз итеү түгел, ә факттар кәрәк

проявить догадку — зирәклек күрһәтеү

теряться в догадках — ни юрарға белмәй баш ҡатыу (аптырау)

как его имя? — уның исеме кем (нисек)?

на имя дочери — ҡыҙы исеменә

написать заявление на имя директора — директор исеменә ғариза яҙыу

по имени — исемле

доброе имя — яҡшы ат

дорожить добрым именем — яҡшы исемгә тап төшөрмәү

имя существительное — исем

имя прилагательное — сифат

имя числительное — һан

имени кого-чего — исемендәге

Башкирский государственный академический ансамбль народного танца имени Файзи Гаскарова — Фәйзи Ғәскәров исемендәге Башҡорт дәүләт академия халыҡ бейеүҙәре ансамбле

во имя кого-чего — кемдер (нимәлер) өсөн

во имя дружбы — дуҫлыҡ хаҡына

от имени кого — исеменән

называть вещи своими именами — дөрөҫөн һөйләү, тураһын әйтеү, әйберҙәрҙе үҙ исемдәре менән атау

координировать планы — пландарҙы координациялау

координировать свою работу с работой других — үҙ эшеңде башҡаларҙың эше менән (яраштырыу) тап килтереү (көйләү)

положить книгу на стол — китапты өҫтәлгә ҡуйыу

влезть на дерево — ағасҡа менеү

надеть на ребёнка пальто — балаға пальто кейҙереү

на разные голоса — төрлө тауыштарға

на новый лад — яңыса

бег на сто метров — йөҙ метрға йүгереү

закрыть на замок — йоҙаҡҡа бикләү

пятнадцать разделить на пять — ун биште бишкә бүлеү

три умножить на три — өстө өскә ҡабатлау

он моложе своего брата на пять лет — ул үҙенең ағаһынан биш йәшкә йәшерәк

сидеть на стуле — ултырғыста ултырыу

лежать на диване — диванда ятыу

вина на мне — ғәйеп миндә

все заботы по дому на ней — бөтә өй мәшәҡәттәре уның өҫтөндә

выступать на съезде — съезда сығыш яһау

учиться на курсах — курстарҙа уҡыу

находиться на излечении — дауаланыуҙа (булыу)

быть на иждивении брата — ағаһы тәрбиәһендә булыу

на той неделе — теге аҙнала

на утренней заре — иртә таңда

свалить вину на другого — ғәйепте башҡа берәүгә ауҙарыу

переписать дом на сына — өйҙө улы исеменә күсереп яҙҙырыу

на ней было пальто — уның өҫтөндә пальто ине

кататься на коньках — конькиҙа шыуыу

приехать на лошади — ат менән килеү

жарить на масле — майҙа ҡыҙҙырыу (майға ҡурыу)

завод работает на нефти — завод нефть менән эшләй

мазь на вазелине — вазелинлы май

варенье на сахаре — шәкәрҙә әҙерләнгән ҡайнатма

на лету — осоп барғанда

на бегу — йүгереп барғанда

на скаку — сабып барғанда

на ходу — барғанда

вернуться на родину — тыуған илгә ҡайтыу

пойти на завод — заводҡа эшкә барыу

идти на голос — тауыш ишетелгән яҡҡа барыу

двигаться на восток — көнсығышҡа табан хәрәкәт итеү

дверь на улицу — ишек урамға табан

наткнуться в темноте на камень — ҡараңғыла ташҡа барып бәрелеү

наскочить на забор — ҡоймаға барып бәрелеү

встреча назначена на завтрашний день — осрашыу иртәгәһе көнгә билдәләнгән

запасаться на зиму — ҡышҡа әҙерләү

приехать на две недели — ике аҙнаға килеү

на первый раз — беренсе тапҡырға

со дня на день — бөгөн-иртәгә, яҡын көндәрҙә, тиҙ арала, ошо арала

с минуты на минуту (с часу на час) — бына хәҙер, хәҙер-хәҙер (тип тороу)

отдать на воспитание — тәрбиәгә биреү

сдать на хранение — һаҡлау өсөн тапшырыу

отрез на платье — күлдәклек тауар

комната на пять человек — биш кешелек бүлмә

учиться на врача — табиплыҡҡа уҡыу

на, возьми — мә, ал

вот тебе и на — бына һиңә кәрәк булһа (ныҡ аптырау белдергәндә әйтелә)

начисто выбелить избу — өйҙө аҡҡа буяп сығыу

переписывать начисто — таҙаға күсереп яҙыу

начисто отказаться платить — түләүҙән ҡәтғи рәүештә баш тартыу

не пишет — яҙмай

не знает — белмәй

не поймёт — аңламаҫ

не придёт — килмәҫ

тебе его не одолеть — һин уны еңә алмаҫһың

пиджак не пиджак — пинжәк тиһәң пинжәк түгел

сон не сон — йоҡо йоҡо түгел

говори не говори — әйттең ни, әйтмәнең ни

не река, а гора — йылға түгел, ә тау

невозможно не сказать — әйтмәй мөмкин түгел

нельзя не любить — яратмай мөмкин түгел

как не вспомнишь об этом! — нисек был турала иҫкә төшөрмәйһең!

не сон ли это? — төш түгелме был?

не нужен ли помощник? — ярҙамсы кәрәкмәйме?

не без радости — шатланмайынса мөмкин түгел

я чуть было не упал — мин йығыла яҙҙым

он едва не погиб — ул саҡ һәләк булмай ҡалды

мы не могли наговориться — беҙ һөйләшеп туя алманыҡ

не настолько..., чтобы — -маҫлыҡ/-мәҫлек (дәрәжәлә) түгел

он не настолько болен, чтобы не прийти на работу — ул эшкә килмәҫлек ауырыу түгел

не то..., не то — әллә..., әллә

не то снег, не то дождь — әллә ҡар, әллә ямғыр

не только..., но и — ғына түгел, -да/-дә

не только дети, но и взрослые — балалар ғына түгел, ололар ҙа

не что иное, как — ғына, башҡа бер ни түгел

тем не менее — шулай булһа ла, шулай булыуға ҡарамаҫтан

хотя (и) не..., но (однако) — -маһа ла/-мәһә лә

хотя и не соглашается, но понимает — риза булмаһа ла аңлай

не столько..., сколько — -дан/-дән, -ҙан/-ҙән бигерәк

он не столько умён, сколько находчив — ул аҡыллы булыуҙан бигерәк тапҡыр

не с кем поговорить — һөйләшер кеше юҡ

переколоть брошь — брошканы күсереп ҡаҙау

переколоть пальцы иголкой — бармаҡтарҙы энә менән сәнскеләп бөтөү

переколоть все дрова — барлыҡ утынды ярып бөтөрөү

совместить работу с учёбой — эш менән уҡыуҙы бер үк ваҡытта алып барыу

он совместил в себе писателя и учёного — ул бер үк ваҡытта яҙыусы ла, ғалим да

штук пять яиц — биш дана йомортҡа

по рублю за штуку — данаһы бер һум

быть способным на разные штуки — төрлө мутлыҡтарға маһир булыу

он ухитрился сделать такую штуку — ул шундай нәмәне уйлап тапҡан

штука полотна — туҡыма киҫәге

вот так штука! — бына һиңә кәрәк булһа!

не штука — ҡыйын түгел